بار ترافیکی چیست؟

در شهرهای بزرگ، مسئله بار ترافیکی به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است. خیابان‌های شلوغ، تأخیر در رسیدن به مقصد، افزایش تصادفات و آلودگی هوا از پیامدهای مستقیم ترافیک سنگین هستند. این مسئله نه تنها موجب اتلاف وقت شهروندان می‌شود، بلکه هزینه‌های اقتصادی زیادی نیز به جامعه تحمیل می‌کند. از این رو، مدیریت و کنترل بار ترافیکی یکی از اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی شهری و حمل‌ کالا از امارات هوشمند به شمار می‌رود.

برای درک بهتر این موضوع، لازم است عواملی که بر بار ترافیکی تأثیر می‌گذارند، پیامدهای آن و راهکارهای کاهش این مشکل را مورد بررسی قرار دهیم.

بار ترافیکی چیست؟

باری که وزن، طول، عرض و یا ارتفاع آن از حد مجاز تعیین شده بیشتر باشد، تحت عنوان بار ترافیکی شناخته می‌شود که این حد مجاز، وابسته به نوع خودرو است. به‌عنوان‌مثال، درصورتی‌که بار موردنظر، ۱۴ متر طول داشته باشد، و قصد داشته باشیم آن را با تریلی کفی حمل کنیم، باتوجه‌به اینکه حداکثر طول تریلی کفی ۱۳.۶ متر است، ۴۰ سانتیمتر بیرون‌زدگی باعث می‌شود این بار در دسته بارهای ترافیکی قرار بگیرد.

درهرصورت، اگر بار از ابعادی که خودرو در جایگاه حمل بار دارد، تجاوز کند برای حمل آن باید مجوز حمل کالا از چین دریافت شود.

در کل، حد مجاز برای عرض بار ۲.۶ متر، برای ارتفاع ۴.۵ متر و وزن بار ۴۰ تن است. همچنین در مورد طول برای کامیون دو محور ۱۰ متر، کامیون با یدک ۱۲ متر، تریلی ۴ محور ۱۶.۵ حد مجاز است که تجاوز از این میزان به معنی قرار گرفتن بار در دسته بار ترافیکی است.

عوامل مؤثر بر بار ترافیکی

• زمان و ساعت‌های اوج: ترافیک معمولاً در ساعت‌های اوج (مانند صبح و عصر) بیشتر است.
• نوع جاده و زیرساخت‌ها: جاده‌های اصلی و بزرگراه‌ها معمولاً بار ترافیکی بیشتری دارند.
• جمعیت و توسعه شهری: مناطق پرجمعیت معمولاً بار ترافیکی بالاتری دارند.
• وسایل حمل‌ونقل عمومی: سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد می‌توانند بار ترافیکی را کاهش دهند.
• عوامل محیطی و حوادث: تصادفات، شرایط جوی نامناسب و تعمیرات جاده‌ای می‌توانند موجب افزایش بار ترافیکی شوند.

انواع بار ترافیکی

بار ترافیکی از نظر ابعاد و وزن به دو دسته تقسیم می‌شود که در ادامه توضیح می ‌دهیم:

انواع محموله ترافیکی ابعادی:

• محموله ترافیکی با طول بیش از حد مجاز: این بارها شامل لوله های طویل، جرثقیل، تیرآهن ها می‌شود.
• محموله ترافیکی با عرض بیش از حد مجاز: این بارها نیز شامل ماشین‌های کشاورزی، ماشین‌های یخچال‌دار و … می‌شود.
• محموله ترافیکی با ارتفاع بیش از حد مجاز: این بارها نیز شامل بیل های مکانیکی، بالابرها و … می‌شود.

انواع محموله ترافیکی وزنی:

محموله ترافیکی با وزن بیش از حد مجاز: این بارها شامل سنگ های بزرگ، کانتینرهای حجیم و … می‌شود.

اسکورت بار‌های ترافیکی فوق سنگین تحت چه شرایطی انجام می‌شود؟

در برخی مواقع ممکن است وزن بار‌های ترافیکی فوق سنگین در حال حمل، بیش از ۵۰ تن باشد. در این صورت نیاز به یک خودرو برای اسکورت آن خواهد بود. بار با وزن بالای ۶۲ تن، به دو خودرو برای اسکورت نیاز خواهد داشت. همچنین اگر طول بار بیش از ۲۰ متر باشد نیز به یک خودرو برای اسکورت نیاز دارد و دو خودرو نیز برای بار‌های بیشتر از ۲۲ متر لازم است.

خودرو‌های اسکورت معمولاً سواری یا وانت بوده و استفاده از دیگر خودرو‌ها مانند ون ممنوع است. تک خودروی اسکورت معمولاً در جلوی ماشین حمل بار قرار می‌گیرد. در صورت وجود دو خودرو، یکی از آن‌ها در جلوی بار و در فاصله ۱۵۰ متری و دیگری در پشت ماشین حمل بار و با فاصله ۱۰۰ متری حرکت خواهد کرد. این خودرو‌ها باید تابلو‌ها یا چراغ‌هایی برای هشدار همراه خود داشته باشند.

تأثیرات بار ترافیکی

✅ افزایش زمان سفر و کاهش بهره‌وری

✅ افزایش مصرف سوخت و هزینه‌های حمل‌ونقل

✅ افزایش آلودگی هوا و اثرات زیست‌محیطی

✅ افزایش احتمال تصادفات و کاهش ایمنی

• خودرو‌های حامل این گونه بار‌ها باید پیش از غروب خورشید به مقصد رسیده باشند. در غیر این صورت نمی‌توانند با تاریک شدن هوا در جاده حرکت کنند و باید تا طلوع خورشید روز بعد منتظر باشند.
• در برخی مواقع برای حمل محموله‌های ترافیکی با حجم بالا، نیاز به ماشین‌های اسکورت است تا بتوان از وقایع و اتفاقات خطرناک جلوگیری کرد.
• حمل بار‌های ترافیکی معمولاً توسط رانندگان با تجربه و آشنا به جاده انجام می‌شود.
• استفاده از رانندگان با تجربه باعث می‌شود تا امن‌ترین مسیر برای رسیدن به مقصد انتخاب و از سرعت مطمئن و مجاز نیز استفاده شود.
• حمل بار ترافیکی باید توسط شرکت‌های دارای مجوز برای حمل این بار‌ها انجام گیرد.
• در عبور بار‌های ترافیکی از معابر دارای محدودیت ارتفاع، باید معبر جایگزین انتخاب شود.
• غلاوه بر بارنامه صدور پروانه عبور‌ی برای حمل این گونه بار‌ها نیاز است. همچنین قبل از صدور پروانه باید معابر، پل‌ها و محدودیت‌های ارتفاع بررسی شوند.
• برخی از بار‌ها در صورت دریافت مجوز‌های لازم می‌توانند در هنگام شب نیز حمل شوند.
• در صورتی که بار مورد نظر باید از کنارگذر پل عبور کند، باید پیش از رسیدن زمان مقرر، نسبت به اعمال تمهیدات لازم اقدام شود. یکی از این تمهیدات اطلاع به اداره راه و ترابری منطقه مورد نظر است. این اطلاع‌رسانی باید سه روز قبل از زمان عبور انجام شود.

قوانین مربوط به بار ترافیکی؛ نحوه تنظیم و اجرای قوانین ملی و بین‌المللی

برای حمل بار ترافیکی به مجوز خاص، وسیله نقلیه مناسب و رعایت شرایط ایمنی مناسب نیاز است. قوانین بار ترافیکی بر اساس قوانین ملی و بین‌المللی تعیین می‌شوند که امکان دارد در کشورهای مختلف تفاوت داشته باشند. برخی از این قوانین عبارت‌اند از:

•  برای حمل بار ترافیکی، باید مجوز حمل‌ونقل بار ترافیکی و بیمه‌نامه معتبر صادر شده باشد.
•  اجازه تردد درون‌شهری در بعضی از شهرها فقط بین ۱۲ شب تا ۵ صبح داده می‌شود.
•  شرکت باربری می‌بایست مجوز فعالیت دائم در حمل‌ونقل بار داشته باشد.
•  رانندگان ملزم به‌رعایت سرعت مجاز هنگام حمل نقل هستند.
•  برای انتقال بار، باید از خودرو اسکورت استفاده شود.
•  عبور خودرو حمل‌کننده بار ترافیکی از روی برخی پل‌ها ممنوع است.
•  بار باید محکم شده باشد تا به دیگران آسیب نرساند.

نحوه تنظیم و اجرای قوانین بار ترافیکی به عهده ادارات راه ‌و ترابری، پلیس راهنمایی ‌و رانندگی و سازمان‌های حمل‌ونقل است. این مراجع مسئول صدور مجوزها، نظارت بر رعایت قوانین، جریمه‌نویسی و مجازات تخلفات، هماهنگی با سایر مراجع و ارائه خدمات به رانندگان و باربران هستند.

همچنین قوانین مربوط شامل رعایت شرایط و ضوابط خاص برای ارسال، نگهداری و تحویل بارهایی است که از حد مجاز وزنی یا ابعادی تجاوز می‌کنند. کارگو به حمل‌ونقل بارهایی گفته می‌شود که بارنامه گمرکی دارند و از راه‌های زمینی، حمل بار هوایی وحمل بار دریایی انتقال داده می‌شوند. برای آگاهی بیشتر درباره کارگو و شرایط استفاده از آن در بار ترافیکی.

محاسبه بار ترافیکی؛ تجاوز طول، عرض و ارتفاع از حالت استاندارد

برای محاسبه بار ترافیکی، باید ابعاد و وزن بار را با استانداردهای موجود مقایسه کنیم. برای این منظور، می‌توانیم از روش‌ها و فرمول‌های زیر استفاده کنیم:

محاسبه بار ترافیکی بر اساس تخمین حجم؛ اهمیت شکل هندسی اقلام

محاسبه بار ترافیکی بر اساس تخمین حجم برای بارهایی که شکل هندسی مشخصی مانند مکعب، مستطیل و استوانه دارند، مناسب است. در این روش، باید ابعاد بار را با ابعاد مجاز خودروی حمل‌کننده مقایسه کنیم. اگر بار از حد مجاز خارج شد، مقدار تجاوز محاسبه می‌شود. مثلا، اگر عرض بار 3 متر و عرض مجاز خودرو 2.6 متر باشد، بار ترافیکی و مقدار تجاوز 0.4 متر است.

به‌طورمثال برای محاسبه قیمت ارسال بار به ترکیه باید به نوع بار ترافیکی و وزن بار، مسیر حمل و نوع وسیله نقلیه توجه کرد. محاسبه بار ترافیکی براساس حجم و وزن بار، مقصد و مسافت، درون‌شهری یا برون‌شهری بودن مقصد هزینه کارکرد انجام می‌پذیرد.

برای محاسبه بار ترافیکی و ارسال آن به ترکیه، باید حجم بار را با استفاده از فرمول CBM به دست آورد. CBM برابر است با ضرب طول، عرض و ارتفاع بار به متر مکعب.

وزن بار؛ محاسبه تجاوز بار ترافیکی برای کالاهایی که شکل خاص ندارند

روش محاسبه تجاوز بار ترافیکی بر اساس وزن بار برای بارهایی که شکل هندسی مشخصی ندارند، (مانند ماسه، شن و زباله) مناسب است. برای این روش، باید وزن بار را با وزن مجاز خودروی حمل‌کننده مقایسه کنیم. اگر بار از حد مجاز خارج شود، مقدار تجاوز را محاسبه می‌کنیم. مثلا، اگر وزن بار 50 تن باشد و وزن مجاز خودرو 40 تن باشد، بار ترافیکی و مقدار تجاوز 10 تن تخمین زده می‌شود.

راهکارهای مدیریت بار ترافیکی

• توسعه و بهبود حمل‌ونقل عمومی
• احداث و گسترش زیرساخت‌های جاده‌ای
• اعمال قوانین و مدیریت هوشمند ترافیک
• استفاده از فناوری‌های نوین مانند چراغ‌های راهنمایی هوشمند

جدول: مقایسه عوامل تأثیرگذار بر بار ترافیکی

عامل	تأثیر مثبت	تأثیر منفی
استفاده از حمل‌ونقل عمومی	✅ کاهش ترافیک	❌ نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه
افزایش تعداد خودروها	❌ افزایش ترافیک	✅ توسعه اقتصادی
بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای	✅ کاهش تراکم	❌ هزینه بالا
ساعت‌های اوج ترافیک	❌ افزایش تأخیر	✅ امکان برنامه‌ریزی بهتر

سوالات متداول درباره بار ترافیکی چیست؟

چگونه می‌توان بار ترافیکی را کاهش داد؟

از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید، در ساعات غیر اوج سفر کنید و از مسیرهای جایگزین بهره ببرید.

آیا فناوری می‌تواند در کاهش بار ترافیکی مؤثر باشد؟

بله، فناوری‌هایی مانند چراغ‌های هوشمند، سیستم‌های ناوبری و حمل‌ونقل هوشمند می‌توانند به بهبود جریان ترافیک کمک کنند.

بار ترافیکی چه تأثیری بر اقتصاد دارد؟

افزایش بار ترافیکی موجب کاهش بهره‌وری، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.

چگونه می‌توان از تأثیرات منفی بار ترافیکی بر محیط زیست کاست؟

با استفاده از وسایل نقلیه عمومی، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی و خودروهای برقی می‌توان اثرات زیست‌محیطی را کاهش داد.